Armando Mottura

Pagina dedicata ad Armando Mottura, poeta piemontese fondatore della Companìa dij Brandé

Peui l'Abadìa d'Oulx ant un moment
am rimpòrta 'l perfum del temp passà;
aria de stòrie antiche, 'd cit convent
e legende dla paròchia, sù al Borgh-dzora,
con col'aria spaisà da forosté...
che d'ani vivù ansema ora per ora,
dolor e giòje care a ricordé!

Armando Mottura nasce a Torino il 22 agosto 1905. Odontotecnico di professione, intorno al 1931 assieme a Pinin Pacòt (capo ufficio al S.Paolo, servizio cassette di sicurezza) e Carlottina Rocco fonda la "Companìa dij Brandé", una compagnia teatrale di poesia piemontese. Muore il 29 ottobre 1976.

Armando Mottura compone poesie come "Reuse rosse", "Paisagi 'd Val Susa", "La patria cita", "E adess pòvr'òm". Tra le sue commedie le principali si trovano anche "E la roa a l'é ancantasse", "A peul sempe desse".

Nel 1946 vince il premio di poesia di Sanremo, mentre la sua opera "Girò fantasìa (Stòria d'un pòvr diav)" vince il premio "Sità ëd Siriè" nel 1960.

Nel 2006 il Comune di Oulx ha esposto in sua memoria un'incisione a fianco dell'entrata dell'edificio municipale in Piazza Garambois, datata 8 luglio 1978 e firmata dalla Companìa dij Brandé (foto a fianco).

Di seguito sono trascritti alcuni estratti delle sue poesie.

Reuse Rosse

La mia casòta bianca
col tòch ëd tèra nèira,
la tòpia, ‘l fi, na banca,
la fontanin-a, l’èira
la vos ëd mia fomnin-a,
la fila giaona ‘d cosse,
ij përro, la galin-a...
e tante reuse rosse!

Il cioché d'la Val

O bel cioché dla Val, mi torno ancora;
pare d’un pelegrin, rifas mè viagi
për ritroveve, vej compagn d’anlora,
quandi ch’i salutave ël mè passagi
con la vos ëd le ciòche, alegra e trista,
mùsica ‘d pas an mes a col tapagi.
‘D vòlte am bastava mach la vòstra vista
Për buteme ‘nt ël cheur un po’ ‘d coragi.

I-i seve ancora tuti, vey amis,
dai cupolin bin fàit a ponta ‘d lansa;
con vòstre fnestre bleuve iv drisse gris
an mes ai camp, che a son color speransa
anche adess che an sij pin l’ha già fiocà,
e già ‘l frasso a l’é ross, e l’è già dura
la tèra, e as resta volonté antëcà,
e a seurt pì nen la bestia a la pastura.

Soma squasi ant l'invern. Lassù la «bianca»
l'é cià calà, l'ha 'nfarinà le ponte.
Mi veuj fé prest prima che 'l temp am manca,
mi veuj arvëdve tuti për che im conte
vòstra passion ant le giornà dla guèra,
quandi che a j'ero ij bòt dl'avemarìa
làcrime 'd compassion për nòstra tèra
e për ij fieuj pì bon che a j'ero via.

«Bònjou»! Mia bela Val! Già Susa am manda
un bel salut dal gran cioché 'd sò dòm.
L'eco gentil dal bass am lo rimanda
e 'l son dle ciòche as mës-cia a la vos dl'òm.
Ma, pì an sù che San Giust, pompos e bel,
an mes ai pin a smija che a m'invita
ël cioché 'd San Fransesch che, poverel,
am canta: «Resta, sì a j'é 'l bin dla vita».

Ma mi peus nen fërmeme, am toca andé:
j'é ij cit che a speto, j'é 'l travaj che a possa.
Oh, lo sai pro, che bel l'é riposé
scotand arbate st'ora tanto dossa!
E longh mia stra 'dcò d'àutri a m'ofriran
un pòch ëd sosta e tanta poesìa,
ma mi, parej dij maminant che a van,
devo sempre marcé, sempre andé via.

Così mi salutrai mach con la man
col ëd Giajone, an mes al verd pì a mont,
col bianch dla Lòsa: come dei guardian
son lì an sj'antich confin dël vej Piemont.
Pi an sù, già col 'd Ciomon, monsgnor dla pian-a,
giutà da l'Arnodera e la Ramà
un gran rosari 'd son a dësdavan-a.
Oh, care vos, che am dan ël bintornà!

E ant la comba d'Exilles, già sombra e scura,
a j'é 'n cioché che a l'ha 'l color dle lòse,
che am dis 'd cò chiel: «Fà sosta ant s'aria pura
ch'a l'é ora che it fërme e ch'it ripòse».
Ma là, dòp Serre de la voûte, ël sol m'anvita
ch'a së slarga la val come na sala:
Salbeltrand, sò cioché, na gran stra drita
e 'l tramont sla Grand Hòche che a fà gran gala!

Peui l'Abadìa d'Oulx ant un moment
am rimpòrta 'l perfum del temp passà;
aria de stòrie antiche, 'd cit convent
e legende dla paròchia, sù al Borgh-dzora,
con col'aria spaisà da forosté...
che d'ani vivù ansema ora per ora,
dolor e giòje care a ricordé!

Sauze. Tra 'l bianch dla fiòca o dij narsis
sempre lo arvëddo ël tò cioché pontù
come as rived dòp d'ani un vej amis
compagn dij bej ricòrd dla gioventù.
E 'l cit cioché 'd Desert, tra cel e fiòca,
e col 'd Fenils, trop gròss për sò paìs,
e, dòp Cesana dal color dla ròca,
San Restitudo, solitari e gris.

Savouls, gentil che a smija n'orassion,
Millaure, lassù, pontù come na flecia,
Beaulard, Chateau, tra 'l bòsch e 'l giàun dl'amson,
e su, fin-a al Borgh-vej ëd Bardonecia,
davzin a le capele pì modeste,
son tanti ij pòver cit cioché 'd vilagi
ch'a son-o mach ij di dle gròsse feste.
Son ij pilon dël mè pelerinagi.

Frust për ël sol 'd mil'ani e për ël vent,
për ij furor dle guère e dla tempesta,
l'han vist a nasse ij vej dij vij 'd sa gent,
l'han piorà ansema e ansema a l'han fàit festa.
A san come che prest a dventa frust
l'òm che con sò sudor bagna la tèra:
a compagno ant la vita 'l gram e 'l giust.

Ciohé, bej momument dla nostalgìa,
lo seve che 'nt la tèra pì lontan-a
a-j resa mach an cheur 'd col che a va via
në sguard ëd dòna e 'l son d'una campan-a?
Cioché dla val l'hai rivëdduje ancora
ij vòstri pra, ij bòsch, ij camp ëd sèj,
e adess iv dijo, vej compagn d'anlora:
«Bonjou, mè car amis, bonjou, arvèj!».

Pra dla fera

L’è ‘l dì marcà ‘nsima aij lunari vej
e a l’è rivà la gent dai borgh lontan,
con n’aria ‘d festa e adòss ij vestì bej,
tirandse apress le bestie che a van pian.

Le dòne a l’han butà ‘l vestì da sposa,
scufie bianche e bindej slë scur dël pann,
e adess s’amugio su la piassa erbosa
che ancheuij l’è fera, la pì gròssa dl’ann.

J’òmo a stan drit ant ël canton dla piassa,
avar ‘d paròle an mes al crijassé;
discuto pian ëd fen, ëd bestie, ‘d rassa,
e antorn a lor s’afano ij marossé.

Cont fàit a ment sël pressi e sël goadagn,
an mes al contraté dle mërcandin-e
e ‘l ciaramlé dle fomne dij cavagn,
che a l’han portà giù ‘l bur e le galin-e.

Sì con na strèita ‘d man as fa ‘n contrat,
e ‘l musì longh dle bestie un po’ sburdije
o ‘l nitré d’un pojin che a fa ‘n po’ ‘l mat
a compagno ‘n va-e-ven coma ‘d furmìe.

Tra ij crij ‘d paura dij crinèt da làit
l’è un mërcandé prudent, che lòn che as pija
‘s dev goardé bin: l’è da un contrat mal fàit
ch’a peul manché ‘d pitansa la famija.

Prim Istà

Su an sël Vinvert la fiòca l’è sparìa
e, sì, j’amson l’han già ‘l giaonèt dla paja;
j’è ‘d nivolëtte an cel che a coro via,
che ‘l vent dë dzora a sofia e a jë sparpaja.

E che ‘d fior ant ij pra! Ël mond a smija
tut colorà. Dnans che ‘l paisan a taja
la sèil e ij fen, ël senté ‘d Sauze a nija
ant un mar dë spi d’or àut ch’a svantaja.

Tròp curt, istà ‘d montagna për toa blëssa,
‘t ses coma ij di, che i l’oma ‘l cheur content,
e che as na van parèj, ant un moment.

Ma adess, përchè penseje? Na carëssa
l’è ‘l doss përfum dle fior, e ‘l bleu dël cel,
fioragià ‘d nivolëtte, l’è tant bel!

Stame Davsin

Stame davsin, mè fieul, dame da man,
stame davsin, che se la vita am giuta,
‘t compagnerai ancontra a tò doman;
Mi son tò amis për la strà bela e bruta.

Sla pòrta duerta dla toa neuva vita
lass-te porté da le mie man, ch’a san
coma la stra dël mond a l’è an salita.
Stame davsin, mè fieul, marcioma pian.

Un pass dòp l’àutr, peui mi ‘ndarai pì adasi;
ti ‘t coreras e mi starai ‘ndaré.
A pòch a pòch mè cheur ‘s farà pì pasi.

Mi ‘m fërmerai e it goardërai andé.
Ma adess stame davsin, marcioma adasi,
i l’oma ancora tanta stra da fé!